ارز دیجیتال بانک مرکزی یا ملی (CBDC) چیست؟

در طول تاریخ سیستم‌های مالی به مرور زمان تغییر کردند، از تبادلات تجاری ابتدایی که به صورت مبادله کالا به کالا انجام می ‌شد گرفته، تا سیستم‌های مالی پیچیده ‌تر که شامل پول نقد، بانک‌ ها و شبکه‌ های مختلف مالی هستند.

با پیدایش ارزهای دیجیتال و فناوری بلاک‌ چین، نوآوری بزرگی در حوزه مالی ظهور کرد. ارزهای دیجیتال به عنوان وسیله‌ ای برای تبادل ارزش بین افراد و سازمان‌ ها بدون واسطه مرکزی به وجود آمدند و کم کم جای ارزهای فیات را در بازار گرفتند. بیت ‌کوین، که در سال 2009 معرفی شد، نخستین و معروف ‌ترین نمونه، از ارز دیجیتال است. بسیاری از دولت‌ها و نهادهای مالی به دلیل نوسانات قوی قیمت و نگرانی‌های مرتبط با پول‌ شویی و فعالیت ‌های غیرقانونی، با این فناوری مخالفت کردند و به فکر ایجاد ارز قانونی و دولتی خود افتادند.

با پیشرفت فناوری، ارزهای دیجیتال به عنوان یک ابزار مالی نوین در دسترس عموم قرار گرفتند. از جمله مفاهیم مرتبط با ارزهای دیجیتال، مفهوم ارز دیجیتال بانک مرکزی است که از مهم ‌ترین مسائل مورد بحث در دنیا می باشد. در این مقاله از آکادمی بیتریوم، به بررسی اینکه ارز دیجیتال بانک مرکزی چیست و چه نقشی در جهان ارزهای دیجیتال ایفا می‌ کند، خواهیم پرداخت؛ همچنین جهت خواندن مطالب بیشتر دپارتمان رمز ارز کلیک کنید.

ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) چیست و چگونه کار می کند؟

ارز دیجیتال بانک مرکزی یا (CBDC) که کوتاه شده کلمه Central Bank Digital Currency است، در لغت به معنی ارز دیجیتال بانک مرکزی می باشد و در اصطلاح به  ارز دیجیتالی می گویند که توسط بانک مرکزی یک کشور صادر می ‌شود. ارزش این ارز دیجیتال به طور معمول با پشتوانه نقدینگی مرکزی، مشخص می شود و بستگی به پشتوانه نقدی بانک مرکزی و قدرت پول یک کشور دارد. علاوه بر این، CBDC تحت نظارت و کنترل بانک مرکزی قرار دارد و هدف اصلی آن بهبود عملکرد نظام مالی و ارائه یک ارز مالی مدرن ‌تر و امن ‌تر از سایر ارزهای دیجیتال به شهروندان است.

همچنین بخوانید: روند پول در بانک ها

عملکرد ارز ملی بانک مرکزی (CBDC):

ارز دیجیتال بانک مرکزی با استفاده از فناوری بلاک ‌چین یا سیستم‌ های مشابهی تولید و مدیریت می‌ شود. برخلاف ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز مانند بیت‌ کوین که توسط ساتوشی ناکاموتو تولید شده و توسط دستور العمل ها و افراد تأیید می ‌شود؛ کنترل CBDC توسط بانک مرکزی است و تحت نظر ادارات مالی دولت قرار دارد.

فرآیند صدور و مدیریت:

1. تولید: بانک مرکزی می ‌تواند ارز دیجیتال را به دو صورت “مرکزی” یا “متمرکز” صادر کند. در مدل مرکزی، بانک مرکزی به صورت مستقیم ارز دیجیتال را تولید و به حساب‌ های مالی بانک‌ها و نهادهای مالی معتبر ارائه می ‌دهد. در مدل متمرکز، بانک‌ها و نهادهای مالی معتبر با اخذ مجوز از بانک مرکزی، مجاز به تولید و پخش ارز دیجیتال می ‌شوند.
2. توزیع: ارز دیجیتال معمولاً از طریق بانک‌ها و نهادهای مالی به افراد و شرکت‌ها توزیع می ‌شود. این شیوه توزیع از طریق برنامه‌ها و اپلیکیشن‌های موبایل، کارت‌های پرداخت یا دیگر وسایل مالی انجام شود.
3. مدیریت و کنترل: بانک مرکزی قادر است به طور دقیق حرکت‌های مالی و تراکنش‌های ارز دیجیتال را پیگیری کند. این امر باعث بهبود سیاست های پولی و مالی توسط بانک مرکزی می شود و در مواقع ضروری می تواند به تعداد ارزهای دیجیتال در چرخه اقتصاد دسترسی داشته باشد.

انواع ارزهای دیجیتال بانک مرکزی

ارز دیجیتال ملی در حالت کلی به دو دسته ارز دیجیتال ملی خُرد (Retail CBDC) و ارز دیجیتال ملی کلان (Wholesale CBDC)  تقسیم بندی می شود که یک تقسیم‌ بندی معمول است و بر اساس نقش و کاربردهای این ارزها در سیستم مالی انجام می ‌شود. در زیر به معرفی و آشنایی با این تقسیم بندی آشنا می شویم:

ارز دیجیتال ملی خرد (Retail CBDC): در این دسته، هدف اصلی تسهیل پرداخت‌های خرد و روزمره، بین افراد عادی و کسب ‌و کارهای کوچک است. ارز دیجیتال ملی خرد به افراد عادی اجازه می ‌دهد تا با استفاده از تکنولوژی دیجیتال و موبایل ‌های خود به راحتی تراکنش ‌های روزمره از جمله خرید کالاها و خدمات را انجام دهند. این نوع از ارز دیجیتال ملی به عنوان یک جایگزین برای پول نقد در تراکنش ‌های روزمره مورد استفاده قرار می ‌گیرد.

ارز دیجیتال ملی کلان (Wholesale CBDC): در این دسته، هدف اصلی تسهیل تراکنش‌های بزرگتر و کلان ‌تر میان نهادهای مالی، بانک‌های مرکزی و نهادهای دیگر در سطح ملی یا بین ‌المللی است. این نوع ارز دیجیتال ملی به عنوان یک ابزار برای انجام تراکنش‌ های بانکی و مالی بزرگتر به کار می ‌رود و معمولاً به منظور بهبود کارایی و سرعت تسویه تراکنش‌ها و کاهش هزینه‌ های مرتبط با آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

این دسته‌ بندی نشان از این دارد که ارز دیجیتال ملی به عنوان یک ابزار تسهیل تراکنش‌ها و بهبود سیستم مالی در سطوح مختلف به کار گرفته می‌ شود. هر دسته از ارز دیجیتال ملی دارای ویژگی‌ها و هدف‌های خاص خود است که به نیازها و رویکردهای مختلف کشورها بستگی دارد.

مزیت ها و معایب ارز دیجیتال بانک مرکزی

به‌طور کلی، ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) دارای مزایا و معایب خاص خود می باشد. در زیر به برخی از این مزایا و معایب اشاره کردیم:

مزایای ارز دیجیتال بانک مرکزی:

تسهیل تراکنش‌ها: CBDC می‌ تواند تراکنش‌ها را سریعتر و با کمترین هزینه‌ها انجام دهد. این امر به تسهیل تجارت و تبادلات مالی کمک می ‌کند.

کاهش هزینه‌ها: استفاده از CBDC می ‌تواند هزینه‌های مرتبط با تراکنش‌های مالی را کاهش دهد، زیرا نیازی به واسطه‌ها و واسطه‌ گران در تراکنش‌ها نیست.

شفافیت و نظارت: ارز ملی با ثبت تراکنش‌ها و دارایی‌ها در بلاک ‌چین، می‌تواند شفافیت را افزایش دهد و به نهادهای نظارتی امکان نظارت دقیق ‌تر را می ‌دهد.

کنترل سیاست‌های پولی: بانک‌های مرکزی با استفاده از CBDC به راحتی می ‌توانند سیاست‌های پولی خود را اجرا کنند و آن را مدیریت کنند.

مبارزه با پول ‌شویی و جرم: CBDC می ‌تواند به مبارزه با فعالیت‌های غیرقانونی مانند پول ‌شویی و دیگر جرایم کمک کند، زیرا تراکنش‌ها قابل ردیابی‌اند.

همچنین بخوانید: بلاک چین طلای دیجیتال

معایب ارز دیجیتال بانک مرکزی:

کنترل بیش ‌از حد دولت: استفاده از ارز ملی می ‌تواند به دولت‌ها امکان رهگیری تراکنش‌ها و حساب‌های افراد را بدهد و برخی افراد نگرانی‌هایی در مورد اطلاعات خصوصی خود دارند.

استقرار فناوری: پیاده ‌سازی CBDC نیازمند فناوری پیچیده ‌ای مانند بلاک ‌چین است که ممکن است در برخی کشورها با چالش‌های فنی مواجه شود.

ریسک های سایبری: به‌عنوان یک فناوری دیجیتال، CBDC مستعد حملات سایبری و تهدیدات امنیتی است که می ‌تواند منجر به هک شدن و از دست رفتن دارایی‌ها و از بین رفتن اعتماد عمومی شود.

پذیرش و تاثیر بر بازارهای مالی: پذیرش و تاثیر CBDC بر بازارهای مالی نیازمند تعامل مشخصی بین نهادهای مالی و بانک‌های مرکزی است.

آینده ارز دیجیتال ملی بانک مرکزی

آینده ارز دیجیتال ملی بانک مرکزی (CBDC) به عنوان یکی از موضوعات مهم در حوزه اقتصاد و فناوری مورد توجه قرار دارد. با توجه به پیشرفت تکنولوژی و تغییرات در نحوه انجام تراکنش‌های مالی، CBDC می‌تواند تأثیرات بزرگی در اقتصاد جهانی و روش‌های پرداخت داشته باشد. همچنین در مواردی همچون تسهیل تراکنش ها، کاهش هزینه ­ها و افزایش کارآمدی، توسعه فناوری، تاثیر بر سیاست های مالی و پولی و جنبه های مختلف دیگر مورد استفاده قرار بگیرد. در کل، آینده CBDC به وسیله تغییرات در روند تراکنش‌ها، سیاست‌های مالی و تجربه کاربری می‌تواند تأثیراتی عمده در حوزه اقتصاد و فناوری داشته باشد.

همچنین بخوانید: بیمه ارز دیجیتال چیست

سخن پایانی

به پایان این مقاله از آکادمی بیتریوم رسیدیم، در این مقاله متوجه شدیم که ارز دیجیتال بانک مرکزی به عنوان یکی از نوآوری‌های مهم در حوزه ارزهای دیجیتال، نقش بزرگی در تسهیل تراکنش‌ها، کاهش هزینه‌ها و افزایش شفافیت ایفا می‌ کند. همچنین، تنظیم و کنترل بازار ارزهای دیجیتال نیز از جمله وظایف اساسی این نهاد است. با این حال، چالش‌های امنیتی و اثرات در نظام مالی نیز نیازمند توجه و مدیریت دقیق هستند. در نهایت، ارز دیجیتال بانک مرکزی به عنوان یک ابزار مالی نوین، نقش مهمی در جهان ارزهای دیجیتال ایفا می‌ کند.

سوالات متداول

آیا ارز دیجیتال بانک مرکزی باعث کاهش نقدینگی می‌ شود؟

بله، یکی از اهداف اصلی دیجیتال بانک مرکزی کاهش هزینه‌ها و تسهیل در تراکنش‌های الکترونیکی است که ممکن است منجر به کاهش نقدینگی شود.

اجرای ارز دیجیتال بانک مرکزی چه تأثیری بر نظام بانکی دارد؟

اجرای ارز دیجیتال بانک مرکزی می‌تواند سبب تغییر در نحوه عملکرد نظام بانکی شود و باعث انجام تراکنش ‌های بیشتر الکترونیکی و کاهش وابستگی به ارزهای نقدی و همچنین کاهش نیاز و مراجعه حضوری برا انجام امور به بانک ­ها شود.

آیا ارز دیجیتال بانک مرکزی به جای ارزهای کریپتوکارنسی قرار می ‌گیرد؟

خیر، ارز دیجیتال بانک مرکزی در اصل ارز دیجیتال ملی یک کشور محسوب می شود و به عنوان ابزاری برای راحت تر شدن تراکنش‌های مالی استفاده می ‌شود، در حالی که ارزهای دیجیتال مرکزی تا حدی عملکرد متفاوتی از ارزهای کریپتوکارنسی دارند و کریپتوکارنسی مستقل از بانک‌ها و دولت‌ها عمل می ‌کند.

آیا ارز دیجیتال بانک مرکزی منجر به کاهش ارزش ارزهای دیجیتال می‌شود؟

اجرای ارز دیجیتال بانک مرکزی تأثیر مستقیمی بر ارزش ارزهای دیجیتال ندارد. ارزش ارزها تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله عرضه و تقاضا و شرایط بازار قرار می گیرند. در اصل آینده CBDC ها، تا حدی وابسته به بازار ارزهای دیجیتال می باشد.

نظر شما درباره ارز دیجیتال بانک مرکزی چیست؟ نظرات خود را در بخش دیدگاه ها با آکادمی بیتریوم به اشتراک بگذارید.