به قسمت سوم و پایانی مقاله معاملات قراردادهای آتی سکه و کالا خیلی خوش آمدید. در قسمت اول به توضیح مفید و مختصر معاملات قرارداد آتی، ویژگی ها و مشخصات قرارداد آتی و در قسمت دوم درباره ی حداکثر حجم هر سفارش، کارمزد قرارداد آتی، نماد معاملاتی، معاملات آتی سکه پرداختیم. حال در این قسمت قصد داریم به اطلاعات کلی درباره دوره پیش گشایش (هدف، ویژگی ها و نحوه سفارش) و نحوه مچ شدن قیمت ها صحبت کنیم، پس تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.
معاملات قراردادهای آتی سکه و کالا – قسمت اول
معاملات قراردادهای آتی سکه و کالا – قسمت دوم
دوره پیش گشایش اولین مرحله بازار آتی است که متاسفانه اکثر فعالان این بازار اطلاعات کاملی از این مرحله ندارند و گاهی بعضی از فعالین بازار ترجیح می‌دهند به دلیل ابهاماتی که در این مورد دارند اصلا در مرحله پیش گشایش شرکت نکنند.
به طور قطع رصد مرحله پیش گشایش سودمند بوده و در بعضی اوقات شرکت در این مرحله میتواند به نفع مشتری باشد. توجه به این نکته ضروری است که برای سفارش‌گذاری در این مرحله باید به مفهوم پیش گشایش و قوانین و محدودیت‌های سفارش‌گذاری در این مرحله مسلط باشیم. لذا در ادامه توضیحاتی پیرامون مرحله پیش گشایش بازار آتی در قالب چند سوال اصلی بیان خواهد شد.
هدف از دوره پیش گشایش چیست؟
پاسخ به این سوال که “چرا نیم ساعت اول بازار آتی با پیش گشایش شروع می‌شود؟”، در واقع هدف این مرحله از بازار را مشخص خواهد کرد. هدف از شروع روزانه بازار آتی با مرحله پیش گشایش ایجاد ساز و کاری برای کشف قیمت است. یعنی هدف این مرحله آن است که خریداران و فروشندگان با توجه به انتظارات از اخبار و تحولات روز جاری اقدام به وارد کردن سفارشات خود در سیستم کنند و از این طریق کشف قیمت انجام گیرد.
چنانچه فرایند پیش گشایش هر روز به درستی انجام گیرد و اختلالی در آن بوجود نیاید پس از گذشت مدتی مانند همه بورس های جهانی مرحله کشف قیمت بازار آتی به عنوان مرجعی معتبر میتواند بر معاملات سکه نقدی نیز تاثیر گذاشته و قیمت سکه نقدی را تحت تاثیر قرار دهد. بازار آتی به دلیل مزیت های فراوانی از جمله سرعت بیشتر در دسترسی به اخبار و تحلیل‌ها نسبت به بازار نقدی این قابلیت را دارد که به مرجعی معتبر برای قیمت گذاری سکه نقدی تبدیل شود. بازار آتی زمانی به چنین جایگاهی دست پیدا خواهد کرد که همه مراحل بازار و علی الخصوص مرحله پیش گشایش از سفارشات ساختگی و دستکاری بازار در امان نگه داشته شود. حراست از کارایی بازار آتی بر عهده نهاد ناظر و بازرسی بورس کالا است و این مهم امکان پذیر نمی‌شود مگر با همکاری همه مشتریان و کارگزاران.
ویژگی های دوره پیش گشایش
- این مرحله از ساعت ۱۰:۰۰ الی ۱۰:۲۹:۵۹ است.
- در این دوره مشتریان تنها می‌توانند سفارشات خود را وارد سامانه معاملاتی کرده و آن‌ها را ویرایش و حذف کنند
- در این مرحله معامله‌ای انجام نمی‌شود.
- پایان دوره پیش گشایش، گشایش یا مچینگ نام دارد.
نحوه سفارش گذاشتن در دوره پیش گشایش
همانطور که گفتیم هدف دوره پیش‌گشایش کشف قیمت و محک زنی خریدار و فروشنده است. برای تحقق این هدف و اجرای صحیح فرایند کشف قیمت، سفارش گذاشتن در دوره پیش گشایش تابع مقررات و محدودیت هایی است که به آن‌ها اشاره خواهیم کرد. از ابتدای راه اندازی دوره پیش گشایش همیشه مشتریان با یک سوال اساسی در مورد پیش گشایش روبرو بوده اند که کمتر به آن پرداخته شده است. پرسش مزبور این است که:
حال که در دوره پیش گشایش از نظر عملی می‌توان در همه قیمت‌های بازه نوسان روزانه (۵%+ تا ۵%-) سفارش خرید و فروش ثبت کرده و در هر لحظه دلخواه حذف نمود، آیا محدودیت و قانونی برای این قبیل کارها وجود دارد؟ اگر محدودیتی اعمال می‌شود دلیل آن چیست؟
پاسخ این سوال مثبت است. محدودیت‌های زیادی از لحاظ قانونی وجود دارد و صرف اینکه سیستم هر سفارشی را قبول کند مجوز گذاشتن هر سفارشی نیست. دوره پیش‌گشایش طراحی شده تا با مشارکت فعالین بازار و نمایش انتظارات واقعی آن‌ها قیمت روزانه سررسیدهای آتی کشف گردد. بنابراین طبیعی است که ناظر بازار و بازرسان بورس کالا با گذاشتن سفارشاتی که موید انتظارات واقعی افراد از بازار نباشد برخورد کنند.
سفارشاتی که با هدف اصلی دوره پیش‌گشایش منافات دارد و بورس با آن‌ها برخورد می‌کند، به دو دسته زیر تقسیم می‌شود:
- مشتریانی که قصد دارند با نحوه سفارش گذاشتن خود روند قیمتی مد نظرشان را به بازار القا کنند و یا سفارش های سرخط را مدام ثبت و حذف نمایند و یا به یکباره حذف نمایند، این قبیل کارها مصداق بارز بازارسازی بوده و جرم محسوب می‌شود. به مصادیق و مجازات های بازار سازی در این مطالب پرداخته خواهد شد.
- مشتریانی که قصد دارند حتما در مرحله پیش گشایش سفارش خود را به قیمت مچینگ انجام دهند؛ لذا سفارشی با قیمت‌های بسیار پایین تر و یا بالاتر از سرخط (خرید یا فروش) وارد سیستم می‌کنند.
این کار نیز به طور قانونی مجاز نیست. برای جلوگیری از مختل شدن فرایند کشف قیمت و قرار نگرفتن در مظان اتهام بازارسازی، شایسته است که این افراد سفارش خود را ثانیه‌های آخر مرحله پیش گشایش وارد سامانه کنند و یا اینکه معامله مورد نظر خود را پس از کشف قیمت و به قیمت‌های سرخط انجام دهند. حتی می‌توانند وارد رقابتی سالم شده و در قیمت‌های سرخط با تفاوت متعارف نسبت به سفارش‌های طرف مقابل به رقابت بپردازند.
نحوه مچ شدن قیمت ها چگونه است؟
مچینگ (Matching) در پیش گشایش راس ساعت ۱۰:۳۰:۰۰ رخ می دهد. چنانچه گفته شد در دوره پیش‌گشایش، معامله‌ای انجام نمی‌شود، بلکه در پایان دوره پیش‌گشایش و در زمان مچینگ، با تطابق قیمت و حجم سفارشات وارد شده در دو طرف خریدار و فروشنده، سفارشاتی که مشمول مچینگ می‌شوند به قیمت مچینگ انجام می‌گیرند.
همه معاملات مچینگ به یک قیمت انجام می‌شود. قیمت کشف شده در مچینگ به قیمت و حجم سفارشات خرید و فروش بستگی داشته و به صورت اتوماتیک توسط سیستم محاسبه می‌شود. مچینگ با انجام حراج تک قیمتی راس ساعت ۱۰:۳۰ انجام میگیرد، لازم به ذکر است که در دوره حراج تک قیمتی به مدت چند ثانیه امکان ثبت سفارش وجود ندارد.
چنانچه در این دوره به دلیل عدم تطابق سفارشات خرید و فروش مچینگ اتفاق نیافتد، ادامه بازار به صورت حراج پیوسته (بازار عادی) انجام خواهد شد، مگر اینکه اولین روز گشایش سر رسید باشد؛ در این صورت معاملات آن سر رسید طبق دستورالعمل به روز بعد موکول خواهد شد.
برای درک بهتر چگونگی محاسبه قیمت مچینگ در ادامه با ۲ مثال بیان خواهد شد. ابتدا جدول مثال ۱ را در نظر بگیرید:
فروشنده “الف” که روی قیمت ۹۲۴۰۰۰ تومان نشسته است، تمایل به اخذ موقعیت فروش در قیمت ۹۲۴۰۰۰ یا بالاتر را دارد پس matching نمی تواند پایین تر از ۹۲۴۰۰۰ باشد. ازطرفی خریدار “ب” که روی قیمت ۹۲۷۰۰۰ تومان نشسته است تمایل به خرید در قیمت ۹۲۷۰۰۰ یا پایین تر را دارد، بنابراین matching بالاتر از ۹۲۷۰۰۰ انجام نمی شود. محدوده مچینگ بازه قیمتی ۹۲۴۰۰۰ تا ۹۲۷۰۰۰ تومان خواهد بود.
در مچینگ قیمتی انتخاب می شود که براساس آن بیشترین حجم معاملات در بازار امکان پذیر باشد. در سمت عرضه تا قیمت ۹۲۵۰۰۰ تومان تعداد ۴۵ قرارداد وجود دارد که طرف تقاضا با درخواست های ۵ قرارداد ۹۲۷۰۰۰ تومان، ۳۰ قرارداد ۹۲۵۵۰۰تومان، و ۵ قرارداد ۹۲۵۰۰۰ تومان را در برمیگیرد (یعنی این ۴۰ قرارداد می‌توانند به قیمت ۹۲۵۰۰۰ انجام شوند)، در نتیجه matching روی قیمت ۹۲۵۰۰۰ تومان انجام می‌شود و ۵ قرارداد ۹۲۵۰۰۰ سرخط فروش یا عرضه قرار میگیرد و بازار شروع می شود.
تابلو مثال ۲ را در نظر بگیرید:
در مرحله پیش گشایش چه مواردی ممنوع است؟
همانطور که همه می‌دانیم اثربخشی و کارایی بازار زمانی بالا رفته و منجر به پیشرفت فعالین بازار می‌شود که همه فعالین، اعم از مشتریان، کارگزاری‌ها و بورس به قانون پایبند بوده و وظایف خود را به درستی انجام دهند. امید است مشتریان و کارگزاران بازار آتی برای ایمن سازی بستری که سرمایه‌های خود را به آن وارد کرده اند، همه قوانین را رعایت کنند و به قانون شکنی احتمالی عده‌ای معدود واکنش نشان دهند. در ادامه به منظور افزایش آگاهی سرمایه‌گذاران محترم و فعالین بازار، موارد و فعالیت هایی که انجام آن‌ها در دوره پیش گشایش ممنوع است، بیان خواهیم کرد.
موارد ممنوعه در حوزه سفارش‌گذاری:
کلیه اقداماتی که منجر به ایجاد ظاهری گمراهکننده از روند معاملات یا ایجاد قیمت‌های کاذب و یا اغوای اشخاص به انجام معامله شود.
ورود سفارش خرید یا فروش بالاتر یا پایین‌تر از مظنه‌های خرید یا فروش جاری بازار به منظور ایجاد روندی صعودی یا نزولی در قیمت جهت بهره‌گیری از قیمت ایجاد شده به نفع خود یا سایرین.
سفارش‌چینی غیرواقعی و غیرمتناسب با عرضه و تقاضای بازار که منجر به ایجاد جریان غیرواقعی عرضه و تقاضا گردد
ورود سفارش خرید یا فروش با هدف القای رونق و حذف سفارش وارده پس از ورود سفارش‌های دیگر مشتریان و اقدام به انجام معامله در سمت دیگر، توسط یک نفر یا چند نفر بصورت هماهنگ.
سفارش‌چینی غیر واقعی در قسمت‌های پایینی صف‌های خرید و فروش با هدف طولانی‌شدن صف خرید و فروش در روزهایی که بازار با صف خرید و یا فروش باز می‌شود.
مقابله و برخورد با موارد اشاره شده فوق از جمله وظایف ناظر بازار و بازرسی بورس است. بدیهی است در این راستا قانون مجازات‌های سنگینی برای متخلفان اعم از مشتری و کارگزار در نظر گرفته است که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد.
مجازات و جریمه های عدم رعایت قوانین سفارش‌گذاری در مرحله پیش گشایش چیست؟
عدم رعایت قواعدی که در بالا به آن اشاره شد، منصفانه بودن بازار را زیر سوال برده و به اعتماد عمومی نسبت به بازار آتی خدشه وارد می‌کند و در نهایت مانع ایفای نقش صحیح آن خواهد شد. چنانچه پیشتر ذکر شد نظارت بر حسن اجرای قوانین بر عهده ناظر بازار و بازرسی بورس کالا بوده که این عزیزان در راستای حفظ کارایی بازار و حمایت از سرمایه گذاران و ملاحظات اخلاقی می‌توانند به اعمال تنبیهات انظباطی، محرومیت‌ها و یا حتی تشکیل پرونده‌های کیفری برای متخلفین بپردازند.
حبس تعزیری از سه ماه تا یک سال یا جزای نقدی معادل دو تا پنج برابر سود به‌دست آمده یا زیان متحمل‌نشده یا هر دو مجازات و محرومیت کارگزار از انجام معاملات حداکثر تا شصت روز کاری از مجازات هایی است که میتواند در انتظار کسانی باشد که همکاری لازم در اجرای قوانین سفارش گذاری را انجام نمی‌دهند.
واضح است که اعمال مجازات آخرین راه حل بوده و بهترین راه پیاده سازی قانون، مطالبه عمومی برای اجرای صحیح قوانین است که خوشبختانه این مهم امروزه با افزایش آگاهی مردم به حقوق و وظایف خود به سرعت در حال گسترش است.
نتیجه‌گیری:
در این مطلب به زبان ساده با تعریف قراداد آتی و مزایای آن پرداختیم. دانستیم که وجود اهرم در معاملات و دو طرفه بودن بازار به ما کمک می کند تا سود قابل توجهی از سرمایه‌گذاری خود دریافت کنیم. همچنین بازار آتی هم برای کسانی مورد استفاده است که قصد دارند ریسک خود را کاهش دهند و هم برای نوسان‌گیران که قصد دارند از تغییرات قیمت سود کسب نمایند. با مفهوم دارایی پایه آشنا شدیم و گفتیم که اندازه قراردادهای آتی به همراه مشخصات کامل کالای مورد معامله توسط بورس کالا اعلام می شود. با حداقل تغییر قیمت سفارشات، سقف موقعیت تعهدی باز، محدودیت مشتریان حقیقی و حقوقی و مفهوم سررسید در بازار آتی آشنا شدیم.
در صورت مفید بودن مطلب با دوستان و آشنایان خود به اشتراک بگذارید و همراه دپارتمان اقتصاد آکادمی بیتریوم باشید.
