تبدیل نرخ ارز ها یکی از مهمترین فاکتورهایی است که سطح سلامت اقتصاد یک کشور را مشخص می‌کند. نرخ تبدیل ارزهای خارجی، نشان‌دهنده ثبات اقتصادی کشور نیز هست، به همین دلیل بطور مرتب مورد نظارت و تحلیل قرار می‌گیرد.
نرخ تبدیل ارزها در بازار بین‌المللی مبادله ارزها بطور آزادانه در مقابل هم نوسان می‌کنند. ارزش یک ارز اغلب به دلیل جریان یافتن آن ارز به داخل یا خارج کشور بستگی دارد.
با آکادمی بیتریوم بیشتر آشنا شوید
همانند همه بازارها، وقتی تقاضا برای یک ارز افزایش یابد، ارزش ان ارز نیز در مقابل ارز دیگر بیشتر می‌شود.
تقاضا برای یک ارز از طریق توریسم، مبادلات بین‌المللی، سفته‌بازی و… ایجاد می‌شود و ادراک سرمایه‌گذاران خارجی در خصوص ریسک‌های ژئوپولیتیکی نیز بسیار موثر است.
برای مثال اگر یک شرکت در ژاپن محصولی به یک شرکت آمریکایی بفروشد و شرکت آمریکایی مجبور باشد دلار را به ین ژاپن تبدیل کند تا بتواند محصول را بخرد، جریان دلار به سمت ین ژاپن، نشان‌دهنده تقاضا برای ین ژاپن خواهد بود.
حتی اگر سروکارتان با تبدیل ارزها نیست و ارسال یا دریافت ارز از خارج از کشور را انجام نمی‌دهید، بهتر است فاکتورهای کلیدی که بر نرخ ارز تاثیرگذار است را بدانید.
نرخ تبدیل ارز به زبان ساده نرخی است که براساس آن، ارز یک کشور به ارز دیگری تبدیل می‌شود. این نرخ می‌تواند براساس عرضه و تقاضا و سایر فاکتورها بطور روزانه و حتی ساعتی نوسان داشته باشد.
پادکست های اقتصادی دپارتمان اقتصاد آکادمی بیتریوم
در ادامه این مطلب از آکادمی بیتریوم قصد داریم کلیدی‌ترین فاکتورهایی که روی نوسانات نرخ تبدیل ارز اثرگذار است را بررسی کنیم و دلیل این نوسانات را همراه با پاسخ این سوالات توضیح دهیم.
نرخ ارز چیست؟
عوامل موثر بر نوسانات نرخ ارز چیست؟
جنگ یا بی‌ثباتی سیاسی چه تاثیری بر قیمت دلار دارد؟
تعیین نرخ ارز چگونه انجام می‌شود؟
دلیل افزایش قیمت دلار چیست؟
4 راهکار سیاست‌گذار برای مدیریت دلار
1 – نرخ تورم
تغییرات در نرخ تورم بازار موجب تغییرات در نرخ تبدیل ارزها می‌شود. ارز یک کشور که نرخ تورم کمتری نسبت به کشور دیگر دارد، ارزش بیشتری نسبت به کشور مقابل پیدا می‌کند.
زمانی که تورم پایین است، قیمت کالاها و سرویس‌ها با سرعت بسیار کمتری رشد می‌کنند. در کشوری که در بلندمدت تورم بسیار پایینی را تجربه کرده است، معمولا ارزش ارز رسمی آن کشور کاهش چندانی نمی‌یابد، اما در کشوری که سال‌ها و دهه‌هاست دچار تورم است، کاهش شدید ارزش ارز خود را شاهد خواهد بود.
2 – نرخ بهره
تغییرات در نرخ بهره، روی ارزش ارز و نرخ تبدیل آن به دلار اثر می‌گذارد. نرخ‌های فارکس، نرخ بهره و نرخ تورم با هم همبستگی دارند.
افزایش نرخ بهره معمولا باعث می‌شود ارزش ارز یک کشور افزایش یابد، زیرا نرخ بهره بالا، سود بیشتری به وام‌دهندگان می‌رساند و به همین دلیل سرمایه خارجی را جذب می‌کند که در نهایت اثر خود را در نرخ تبدیل ارز می‌گذارد.
سیگنال های رایگان روزانه ارزهای دیجیتال آکادمی بیتریوم
اگر یک سرمایه‌گذار بتواند با سپرده کردن پول خود در بانکی در انگلیس سود سالیانه 8.5 درصدی بدست آورد ولی 1 درصد نرخ سود را برای استفاده از این پول در ژاپن بپردازد، طبیعتا سرمایه‌گذار حاضر خواهد بود ین ژاپن را قرض بگیرد و با خرید پوند انگلیس، آنرا در بانک انگلیسی سپرده‌گذاری کند.
3 – مبادلات خارجی کشور
وضعیت مبادلات خارجی یک کشور شامل میزان معاملات و درآمد از سرمایه‌گذاری خارجی است. این حساب، شامل کل تراکنش‌های انجام شده شامل صادرات، واردات، بدهی و… است. کاهش در سطح این درآمدها به دلیل بیشتر بودن واردات نسبت به صادرات، باعث کاهش ارزش پول کشور می‌شود.
سطح مبادلات خارجی یک کشور و درآمد کسب شده از صادرات،در نرخ تبدیل ارز رسمی کشور با سایر ارزها اثر می‌گذارد.
4 – بدهی دولت
این مقاله را مطالعه کنید : تاریخچه مختصر اقتصاد
بدهی دولت می‌تواند بدهی داخلی یا بدهی خارجی به سایر کشورها باشد. وقتی دولت یک کشور بدهی بالایی دارد، احتمال کمتری هست که بتواند سرمایه خارجی جذب کند که این نوبه خود اغلب موجب افزایش تورم می‌شود. سرمایه‌گذاران خارجی وقتی از افزایش بدهی دولت مطلع شوند یا آنرا پیش‌بینی کنند، اوراق سرمایه‌گذاری خود را در بازار آزاد می‌فروشند. در نتیجه آن، ارزش ارز کشور کاهش می‌یابد.
کسر بودجه های دولت
این پدیده در کشورهای مختلف به شکل های متفاوتی عمل می‌کند. در کشورهای پیشرفته اگر دولت دارای اعتبار باشد، منجر به فروش اوراق قرضه بیشتری می‌شود. این امر نرخ‌های بهره را بالا می‌برد. خارجی‌ها برای خرید اوراق نیازمند پول داخلی هستند که این امر قیمت پول داخلی را افزایش می‌دهد.
اما اگر استقراض‌های پی‌گیر اعتبار دولت را کاهش داده باشد (مانند مورد یونان چند سال قبل) این امر سبب فروش عجولانه اورق قرضه قبلی شده و نرخ پول داخلی را کاهش می‌دهد. در ایران کسری بودجه معنی متفاوتی دارد و به نحو متفاوت و بسیار مخرب‌تری عمل می‌کند.
عامل اساسی دیگری که در تعیین قیمت ارز دخیل است و قیمت اسمی آن را تعیین می‌کند نرخ تورم داخلی در مقایسه نرخ تورم خارجی است. اگر نرخ تورم در واقع و در بلندمدت در داخل بالاتر از نرخ تورم خارجی باشد این عامل هم مشخصا ارزش پول داخلی را کاهش داده و قیمت پول خارجی را افزایش می‌دهد. تورم در یک کشور هم در واقع یک پدیده پولی است اما این عبارت ساده نشان دهنده سوء مدیریت وسیع در اشکال مختلف حیات سیاسی، واجتماعی و اقتصادی است.
5 – شاخص نسبت قیمت کالاهای صادراتی به وارداتی
این موضوع مرتبط با مبادلات خارجی است. شاخص نسبت قیمت کالاهای صادراتی به وارداتی (به انگلیسی Terms of Trade) زمانی بهبود می‌یابد که قیمت کالاهای صادراتی با نرخ بالاتری نسبت به کالاهای وارداتی رشد کنند. این رشد موجب افزایش درآمد می‌شود و تقاضا برای ارز کشور را بالا می‌برد که در نهایت به ارزش‌تر شدن پول کشور می‌انجامد.
به عبارت دیگر اگر ارزش قیمت کالاهایی که صادر می‌کنیم نسبت به قیمت کالاهایی که وارد می‌کنیم افزایش یابد، برای هر مقدار صادرات ارز بیشتری حاصل می‌شود و در نتیجه می‌تواند اثر کاهشی بر قیمت ارز داشته باشد.
6 – ثبات سیاسی و عملکرد اقتصادی
ثبات سیاسی یک کشور و عملکرد اقتصادی آن، می‌تواند روی قدرت ارز آن کشور اثر بگذارد. کشوری که ریسک کمتری در خصوص آشفتگی سیاسی در ان وجود دارد، برای سرمایه‌گذاران خارجی جذاب‌تر است و سرمایه‌گذاران، سرمایه خود را از کشوری بی‌ثبات و آشفته دور نگه می‌دارند.
در صورت افزایش سرمایه‌گذاری خارجی، ارزش ارز داخلی کشور بالا می‌روند. کشوری که یک سیاست قدرتمند مالی و تجاری دارد، هیچگاه اجازه نمی‌دهد هیچ شک و شببه‌ای در زمینه ارزش پول ملی کشور ایجاد شود.
این نقاله را مطالعه کنید : چرخه اقتصادی
7 – رکود اقتصادی
وقتی در کشوری رکود وجود دارد، معمولا نرخ بهره کاهش می‌یابد و احتمال ورود سرمایه‌گذاران خارجی نیز کم می‌شود. در نتیجه، ارز کشور در مقابل سایر ارزها ضعیف شده و ارزش آن کاهش می‌یابد.
8 – سفته‌بازی
وقتی انتظار می‌رود ارزش پول یک کشور بالاتر رود، سرمایه‌گذاران تمایل پیدا می‌کنند مقدار بیشتری از آن پول را داشته باشند تا بتوانند در آینده سود کنند. در نتیجه، به خاطر افزایش تقاضا برای ارز آن کشور، ارزش آن ارز رشد می‌کند و نرخ تبدیل آن در مقابل ارز سایر کشورها بهبود می‌یابد.
این موراد اساسی‌ترین دلیل نوسانات نرخ ارز یک کشور بود. اگر شما بطور مداوم از خارج از کشور پول ارسال یا دریافت می‌کنید، مطلع بودن از این فاکتورها می‌تواند به شما کمک کند بهترین زمان برای انتقال بین‌المللی پول را بسنجید.
باید توجه داشت پیچیدگی‌های زیادی در اقتصاد و دلایل بسیار زیاد دیگری در کاهش یا افزایش نرخ ارز وجود دارد و اغلب اوقات چندین فاکتور بطور همزمان موجب تغییرات در بازار ارز می‌شود
دلیل افزایش قیمت دلار چیست؟
در حالی که قیمت ارز در چند ماه گذشته در شرایط کاهشی قرار گرفته بود اما کم‌رنگ شدن موضوع مذاکرات وین به همراه تغییرات دولت ایران و تحولات اخیر افغانستان به افزایش مجدد نرخ ارز منجر شد.
به گزارش دپارتمان اقتصاد آکادمی بیتریوم، نوسانات نرخ ارز از موضوعاتی است که در این سال‌ها به کرات با آن مواجه بوده‌ایم. در سال‌های اخیر خروج آمریکا از برجام به کاهش درآمدهای ارزی ایران و در نتیجه افزایش نرخ ارزهای خارجی به ویژه دلار منجر شد.
با پایان یافتن دوران ترامپ در سال گذشته امیدواری‌هایی برای به نتیجه رسیدن مذاکرات به وجود آمد و در پی آن قیمت ارز برای چند ماه در یک شرایط نزولی قرار گرفت. اما خبرهای اخیر منتشر شده مبنی بر شرط جدید ایران برای تضمین خارج نشدن آمریکا از توافق هسته‌ای و پافشاری بر تحقق این شرط مانعی بر سر راه پیشروی مذاکرات شد؛ زیرا این شرط با قانون اساسی آمریکا در تضاد است و عاملی برای بلاتکلیف ماندن مذاکرات و اوج گیری دوباره قیمت دلار گردید. حتی پیش‌بینی می‌شود با تداوم این شرایط، تا پایان شهریورماه، قیمت دلار به ۳۰ هزار تومان برسد که این موضوع آثار تورمی شدید، افت بیشتر قدرت خرید مردم و توقف چرخه اقتصادی را به دنبال خواهد داشت.
با این اوصاف است که بر تسریع روند مذاکرات تأکید بسیار می‌شود؛ زیرا آثار منفی طولانی شدن مذاکرات، بیش از هر کشوری بر ایران وارد است که ماحصل این موضوع نه فقط نرخ ارز بلکه بازارهای دیگر چون طلا، بورس و مسکن را هم تحت تأثیر خود قرار می‌دهد. با افزایش نرخ ارز ممکن است قیمت‌ها در بازارهایی مانند بورس و مسکن رشد کنند، اما نتیجه آن فقیرتر شدن روزانه قشر ضعیف جامعه و ثروتمند شدن قشر مرفه جامعه است؛ البته قشر ثروتمند جامعه هم در مجموع ضرر می‌کند زیرا تورم حاصل از افزایش نرخ ارز بسیار بیشتر از سود حال از افزایش قیمت دارایی این افراد است اما قشر ضعیف جامعه بیشتر تحت فشار قرار می‌گیرد.
ضرورت گشایش‌های ارزی
با اشاره به تأثیرگذاری دو دسته عامل بر نرخ ارز می‌گوید: یکسری از عوامل بیرونی مانند تحولات افغانستان، تحریم‌ها و حتی کرونا وجود دارد و یکسری هم عوامل درونی مانند تورم بر این مسئله تأثیرگذار است. با وجود تورم بالای ۴۰ درصدی که در کشور وجود دارد و رقم بسیار بالایی است، مواجه با تنزیل مداوم ارزش ریال هستیم و این‌چنین دلار قدرت خرید خود را در برابر پول‌های دیگر از دست می‌دهد. از طرفی هم نقدینگی بالایی وجود دارد که تورم‌زا است زیرا افراد برای حفظ ارزش ریال خود به سمت بازار ارز و یا دیگر بازارها می‌روند.
وی ادامه می‌دهد: کسری بودجه بسیار نگران‌کننده‌ای هم که وجود دارد از عوامل تورم محسوب شده و مستقیم و غیرمستقیم دلار را تحت تأثیر خود درمی‌آورد. بر این اساس تا زمانی که چنین تورمی وجود دارد، انتظار می‌رود که ارزهای خارجی با افزایش قیمت همراه باشند. در این میان کرونا هم بر شرایط دامن زده است زیرا هزینه‌های زیادی را به وجود آورده و کسری بودجه را تشدید کرده است.
این استاد دانشگاه خاطرنشان می‌کند: اما با وجود همه عوامل اشاره شده بخش قابل توجهی از این شرایط به مذاکرات وین که یک عامل بیرونی بشمار می‌آید بازمی‌گردد.
طیبی تصریح می‌کند: با ریاست جمهوری بایدن رفع تحریم‌ها تقویت شد و این اتفاق منجر به روند نزولی دلار گردید. ولی پس از آن با بلاتکلیف شدن مذاکرات و یا عبارتی با کم‌رنگ شدن احتمال رفع تحریم‌ها، شرایط تغییر کرد در صورتی که با به نتیجه رسیدن مذاکرات و لغو تحریم‌ها، گشایش ارزی ایجاد می‌شود اما طولانی شدن روند کنونی مذاکرات، سیگنال خوبی نیست.
وی خاطرنشان می‌کند: اکنون برجام به نقطه حساسی رسیده است به طوری که سایه سنگین تحریم‌ها هر عامل دیگری را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد. در واقع تحریم‌ها از مهمترین دلایل رشد تورم است که با رفع آن شاهد رونق تجارت و رونق انگیزه‌های سرمایه‌گذاری خواهیم بود. مهم‌تر از همه با لغو تحریم‌ها گشایش‌های ارزی ایجاد می‌شود که پاسخگوی تقاضا خواهد بود؛ زیرا عرضه و تقاضا تعیین‌کننده نرخ ارز بوده و بدون تردید ایجاد تعادل در این فرایند، به بهبود شرایط می‌انجامد.
این استاد دانشگاه در پاسخ به این پرسش که اظهارات برخی از دولتمردان مبنی بر کاهش نرخ ارز تا چه میزان تحقق‌یافتنی است؟ می‌گوید: معمولاً شاخص‌های اقتصادی با امور دستوری میانه خوبی ندارند. لزوم کاهش نرخ ارز نیز موضوعی دستوری است. در واقع اکنون وضعیت به گونه‌ای نیست که بتوان اقدام به کاهش نرخ ارز داشت. برای چنین اتفاقاتی مهیا بودن شرایط لازم است تا دلار نه با سرکوب نمودن نرخ، بلکه با قیمت تعادلی به ثبات برسد؛ در نتیجه از تورم هم کاسته خواهد شد.
4 راهکار سیاست‌گذار برای مدیریت دلار
در شرایطی که وضعیت نوسانی دلار تشدید شده است، سیاست‌گذار از 4 روش می‌تواند اقدام به مدیریت نوسانات اسکناس آمریکایی کند.
به گفته برخی تحلیل‌گران، بازارساز در درجه اول باید تقاضای آربیتراژی را از بازار خارج کند. مهمترین راه‌حل بازارساز برای اینکه هرج و مرج بازار را مدیریت کند، توزیع و فروش قیمت دلار از نرخ‌های بالاتر است. اگر بازارساز قیمت فروش خود را بالای نرخ بازار قرار دهد، از یکسو می‌تواند منابع ریالی بیشتر جذب کند و از سوی دیگر زمینه‌ساز خروج تقاضای آربیتراژی از بازار خواهد شد. با خروج این تقاضا، بازارساز می‌تواند منابع ارزی بیشتری را برای خود حفظ کند و در بازه زمانی طولانی‌تری از آنها استفاده کند.
انتشار اوراق دولتی دیگر راهکاری است که می‌تواند زمینه‌ساز جمع کردن بخش مهمی از نقدینگی شود. در کنار این انتشار اوراق می‌تواند بخشی از کسری بودجه را کاهش دهد و اثر افزایشی آن بر بازار ارز را مدیریت کند.
جدا از این عوامل، بازار ارز بیش از هر چیز دیگری نیاز به شفاف‌سازی و تغییر سمت و سوی انتظارات دارد. نخستین اقدام مهم سیاست‌گذار این است که چشم‌اندازی از نرخ تورم ارائه دهد که افراد انتظارات خود را با این نرخ تورم تنظیم کنند. مساله مهم دیگری که این روزها برای بازار اهمیت دارد، نتایج مذاکرات هسته‌ای است. سیاست‌گذار بهتر است که درباره آینده مذاکرات شفاف‌سازی کند و اشاره کند که در صورت عدم لغو تحریم‌ها از چه راهکارهایی برای مدیریت نوسان دلار می‌خواهد بهره ببرد. در این میان، چگونگی دسترسی به منابع ارزی بلوکه شده نیز اهمیت زیادی دارد.
از عوامل موثر بر رشد قیمت دلار در کسری بودجه و تاثیر آن بر افزایش یا کاهش قیمت آن صحبت کردیم.
در ادامه می خواهیم عوامل دیگری را ذکر کنیم که می توانند بر گرانی قیمت دلار تاثیر داشته باشند.
به این نکته دقت داشته باشید که اگر کسری بودجه دولت را عامل تغییر قیمت دلار قرار دادیم این بار هر چیزی که باعث کسری بودجه دولت شود به صورت مستقیم یا غیر مستقیم می تواند بر افزایش یا کاهش نرخ ارز تاثیر بگذارد.
اما این که چه چیزهایی باعث کسری بودجه می شوند نیز قابل بررسی است.
با توجه به این که بخش اعظم بودجه ایران از فروش نفت و در این سال ها از مالیات تامین می شود پس هر نوع تغییر در این فاکتورها می تواند منجر به تاثیر روی قیمت دلار شود.
مثلا افزایش یا کاهش قیمت جهانی نفت یکی از این عوامل است.
حالا اگر بخواهیم باز هم عمیق تر شویم باید بررسی کنیم که چه چیزی باعث کاهش یا افزایش قیمت نفت می شود. مثلا تنش در خاورمیانه که یک منطقه نفت خیز است.
تحریم ایران از سوی امریکا و کشورهای اروپایی باعث کاهش فروش نفت ایران می شود و از طرف دیگر دلارهای حاصل از فروش نفت با مشکل وارد ایران می شود یا هزینه بیشتری لازم دارد.
رونق یا رکود کسب و کار در داخل کشور باعث تاثیر بر وصول مالیات ها خواهد شد.
و خلاصه وقتی دقیق تر شویم می بینیم که عوامل تاثیرگذار بر رشد قیمت دلار در ایران بسیار زیاد هستند و یک تحلیل گر باید به درستی بتواند همه یا اکثر این فاکتورها را در کنار هم قرار دهد تا بتواند به درک درستی از قیمت و روند افزایشی یا کاهشی برسد.
درکنار تمام عواملی که به نوعی منجر به کسری بودجه دولت تاثیر بر قیمت دلار می شوند، عوامل دیگری هم موثر بر رشد قیمت دلار وجود دارند که اینجا سعی می کنیم آنها را جداگانه بررسی کنیم.
انتظارات تورمی
انتظارات تورمی چیزی است که به دلیل ترس جامعه از وقوع رخدادی در آینده بوجود می آید.
مثلا وقتی مردم در جامعه احساس کنند که در ماه های آینده ممکن است قیمت برخی چیزها افزایش پیدا کند از همین امروز شروع به خرید آن می کنند و همین امر سبب شروع افزایش زود هنگام آن خواهد.
افزایش قیمت ها به معنی تورم است و تورم به معنی از دست رفتن ارزش پول در مقابل ارزش کالاها و خدمات است.
یکی از راههایی که مردم برای محافظت از دارایی های خود در چنین مواقعی انجام می دهند این است که تا حد امکان دارایی های نقدی خود را به دلار تبدیل می کنند تا از این کاهش قیمت ها مصون بمانند و حداقل ارزش دارایی شان محفوظ باشد.
بنابراین تقاضا به سمت خرید دلار افزایش پیدا می کند و افزایش تقاضا هم یعنی رشد قیمت دلار
این نکته مهم را در ذهن داشته باشید که افزایش قیمت دلار بر اساس انتظارات تورمی نمی تواند ادامه دار باشد و یک موج صعودی افزایش و به دنبال آن کاهش دوباره قیمت را خواهیم داشت مگر این که عامل هایی دیگری در کنار خود داشته باشد.
نرخ تورم ایران در مقابل تورم جهانی
اگر متوسط نرخ تورم جهانی فرضا ۵ درصد باشد ولی تورم در ایران ۲۰ درصد باشد به این معنی است که ارزش پول ملی ما تا ۱۵ درصد جا برای کاهش نسبت به ارزهای دیگر دارد.
گاهی دولت ها به مدت چند سال نرخ دلار را ثابت نگه می دارند و مانع از رشد آن، همگام با تفاوت تورم جهانی می شوند و نتیجه این می شود که این اختلاف روی هم انباشته می شود و یک دفعه مثل فنر باز می شود و قیمت دلار رقم های عجیب و غریب به خود می بیند.
یکی از دلایل افزایش قیمت دلار در سال ۹۷ این مورد بود.
ممنون از شما که تا انتهای این مقاله را مطاله کردید.لطفا با دوستان خود به اشتراک بگذارید تا همگی در افزایش شمع و دانش اقتصادی کشور سهیم باشیم.
نظر خود را درباره این مقاله با دپاتمان اقتصاد آکادمی بیتریوم به اشتراک بگذارید
